विलोम (Antonyms)
एक़-दूसरे के विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द विलोम कहलाते है।
सरल शब्दों में- जो शब्द किसी दूसरे शब्द का उल्टा अर्थ बताते हैं, उन्हें विलोम शब्द या विपरीतार्थक शब्द कहते है। जैसे- अपेक्षा- नगद, आय- व्यय, आजादी-गुलाम, नवीन- प्राचीन शब्द एक दूसरे के उलटे अर्थ वाले शब्द है। अतः इन्हें 'विलोम शब्द' कहते हैं।
सरल शब्दों में- जो शब्द किसी दूसरे शब्द का उल्टा अर्थ बताते हैं, उन्हें विलोम शब्द या विपरीतार्थक शब्द कहते है। जैसे- अपेक्षा- नगद, आय- व्यय, आजादी-गुलाम, नवीन- प्राचीन शब्द एक दूसरे के उलटे अर्थ वाले शब्द है। अतः इन्हें 'विलोम शब्द' कहते हैं।
अत: विलोम का अर्थ है- उल्टा या विरोधी अर्थ देने वाल़ा।
विलोम शब्द अपने सामनेवाले शब्द के सर्वदा विपरीत अर्थ प्रकट करते हैं।
विलोम शब्द अपने सामनेवाले शब्द के सर्वदा विपरीत अर्थ प्रकट करते हैं।
कुछ विलोम शब्दों के उदाहरण नीचे दिए जा रहे है-
( त, थ )
शब्द
|
विलोम
|
तुच्छ
|
महान
|
तम
|
आलोक
|
तुच्छ
|
महान्
|
तामसिक
|
सात्त्विक
|
तरल
|
ठोस
|
तारीफ
|
शिकायत
|
तृषा
|
तृप्ति
|
तिक्त
|
मधुर
|
त्याज्य
|
ग्राह्य
|
तृप्त
|
अतृप्त
|
थोड़ा
|
बहुत
|
शब्द
|
विलोम
|
ताप
|
शीत
|
तीव्र
|
मन्द
|
तिमिर
|
प्रकाश
|
तुकान्त
|
अतुकान्त
|
ताना
|
भरनी
|
तरुण
|
वृद्ध
|
तृष्णा
|
वितृष्णा
|
तीक्ष्ण
|
कुंठित
|
तुल
|
अतुल
|
थलचर
|
जलचर
|
थोक
|
फुटकर
|
( द )
शब्द
|
विलोम
|
दिवा
|
रात्रि
|
दीर्घकाय
|
कृशकाय
|
दुर्बल
|
सबल
|
दाता
|
याचक
|
देव
|
दानव
|
दुष्ट
|
सज्जन
|
दोषी
|
निर्दोषी
|
दुरुप्रयोग
|
सदुप्रयोग
|
दयालु
|
निर्दय
|
दानव
|
देव
|
दिन
|
रात
|
दाता
|
सूम
|
दृढ
|
विचलित
|
दूषित
|
स्वच्छ
|
देय
|
अदेय
|
दृश्य
|
अदृश्य
|
दोष
|
गुण
|
शब्द
|
विलोम
|
देय
|
अदेय
|
दूषित
|
स्वच्छ
|
दक्षिण
|
वाम
|
दिन
|
रात
|
दुराचारी
|
सदाचारी
|
दास
|
स्वामी
|
दानी
|
कंजूस
|
दुर्जन
|
सज्जन
|
दुर्दान्त
|
शांत
|
दुर्गन्ध
|
सुगन्ध
|
दीर्घकाय
|
कृशकाय
|
दक्षिण
|
वाम
|
दुर्बल
|
सबल
|
दुराशय
|
सदाशय
|
दिवा
|
रात्रि
|
दुःशील
|
सुशील
|
( ध )
शब्द
|
विलोम
|
धनी
|
निर्धन
|
धर्म
|
अधर्म
|
धूप
|
छाँव
|
धरा
|
गगन
|
ध्वंस
|
निर्माण
|
धीर
|
अधीर
|
धनी
|
निर्धन
|
धृष्ट
|
विनीत
|
(न)
शब्द
|
विलोम
|
नूतन
|
पुरातन
|
निर्माण
|
विनाश
|
निरक्षर
|
साक्षर
|
निन्दा
|
स्तुति
|
निर्मल
|
मलिन
|
निर्लज्ज
|
सलज्ज
|
नगर
|
ग्राम
|
निष्काम
|
सकाम
|
नख
|
शिख
|
निद्रा
|
जागरण
|
निश्छल
|
छली
|
निषेध
|
विधि
|
नर
|
नारी
|
नगद
|
उधार
|
निर्गुण
|
सगुन
|
न्याय
|
अन्याय
|
निरर्थक
|
सार्थक
|
नैतिक
|
अनैतिक
|
नया
|
पुराना
|
नश्वर
|
शाश्वत
|
निन्दा
|
स्तुति
|
निडर
|
कायर
|
निर्धन
|
धनी
|
नास्तिक
|
आस्तिक
|
नेकी
|
बदी
|
शब्द
|
विलोम
|
नकली
|
असली
|
निकट
|
दूर
|
न्यून
|
अधिक
|
नागरिक
|
ग्रामीण
|
निरामिष
|
सामिष
|
निर्दोष
|
सदोष
|
निर्दय
|
सदय
|
निन्द्य
|
वन्द्य
|
निषिद्ध
|
विहित
|
निराकार
|
साकार
|
नमक हराम
|
नमक हलाल
|
निश्चेष्ट
|
सचेष्ट
|
नैसर्गिक
|
कृत्रिम
|
नीरस
|
सरस
|
निर्जीव
|
सजीव
|
नाम
|
अनाम
|
नेक
|
बद
|
निराशा
|
आशा
|
नित्य
|
अनित्य
|
निर्दोष
|
सदोष
|
निरक्षर
|
साक्षर
|
नरक
|
स्वर्ग
|
नकल
|
असल
|
नकरात्मक
|
सकरात्मक
|
More Vilom Shabd
Page-1 | Page-2 | Page-3 | Page-4 | Page-5 | Page-6 | Page-7 | Page-8 | Page-9 | Page-10 |
0 comments:
Post a Comment